Matta İncili (Yunanca: τὸ εὐαγγέλιον κατὰ Ματθαῖον, to euangelion kata Matthaion; euaggélion = iyi haber), Kutsal Kitap'ın dizisine ait olan kanonik (= Kutsal Kitap'ın dizisine ait) bir kitaptır. Yunanca Kutsal Yazıların ya da Yeni Ahdin ilk kitabıdır. Bu incilin Matta adlı bir adam tarafından yazıldığı genellikle kabul edilir.
Matta İncili'nde Tanrı'nın krallığı ve Mesih aracılığıyla mümkün olan kurtuluş hakkındaki sevinçli haber anlatılır.1 Bu kitap başta Yahudileri düşünerek yazıldı. İbranice Kutsal Yazılardan diğer üç kanonik incilden daha fazla (40 defa) alıntı yapılmıştır.
• Kitap, İsa’nın M.Ö. 2. yılındaki doğumundan M.S. 33’te göğe çıkmadan hemen önce öğrencileriyle buluşmasına dek geçen olayları anlatır.
• Matta'nın İncili'nde anlatılanların %42'si diğer üç incilde bulunmaz.
Yazarın adı İbranice “Mattitya” isminin kısaltılmış halidir ve muhtemelen “Yehova’nın [Tanrı'nın] Hediyesi” anlamına gelir. Matta'nın diğer bir adı da Levi’ydi ve Alfeos’un oğluydu. Matta İsa’nın seçtiği 12 elçiden (Yunanca: άποστόλουϛ [apostolous] = gönderilen) biriydi (Luka 6:13-16). Böylece kaleme aldığı olayların görgü tanığı idi.
İsa Filistin’i dolaşırken insanlara 'iyi haber'i duyurdu ve Matta da bu işe katıldı. İsa onu “takipçim ol” diyerek çağırdığı zaman Matta vakit kaybetmeden hemen olumlu bir karşılık verdi (Matta'nın bölümleri ve konularıMatta 9. Bölüm 9. Kısmı; Markos 2:14; Luka 5:27-32).
Matta İsa’nın öğrencisi olmadan önce Romalılar için çalışan bir vergi memuruydı. Vergi toplayan bir memur olmak Yahudilerin nefret ettiği bir işti. Çünkü onlara özgür bir halk olmadıklarını fakat Roma İmparatorluğu’nun boyunduruğu altında olduklarını hatırlatıyordu. Matta bir vergi tahsildarı olduğu için para, rakam ya da bir şeyin değeri söz konusu olduğunda net bilgiler verir (Matta 17:27; 26:15; 27:3).
Bu İncil kaydında Matta yazar olarak belirtilmez. Fakat ilk kilise tarihçileri Matta'nın bu incilin yazarı olduğunda fikir birliği içindedirler.
M.S. 2. yüzyılın başlarında yaşamış olan piskopos Hierapolisli Papias (M.S. 60-163) ilk olarak bu incilin Matta tarafından yazıldığını kabul eder. O şöyle yazdı: „Matta [Efendinin] sözleri İbranicede derledi ve herkes yapabildiği kadar onları çevirdi.“23
Bir başvuru kitabı şunu açıklar: “İustinos, Diognetos’a Mektup’un yazarı, ... Hegesippos, İrenaeus, Tatianos, Athenagoras, Theophilos, Clemens, Tertullianus ve Origenes Matta’dan alıntı yapmışlardır. Sadece alıntılar değil bunların yapılma tarzı, ayrıca kayda rahatlıkla, herkesçe kabul edilen bir otorite olarak başvurulması ve kayıtla ilgili hiçbir kuşku belirtisi bulunmaması, elimizdeki kitapta ciddi bir değişiklik yapılmadığını gösterir.”4
Matta'nın incilini ilk olarak o dönemin İbranicesiyle yazıp daha sonra Yunancaya tercüme ettiğine dair daha çok kanıtlar vardır:
Eusebios (M.S. 260/264-339/340), Origenes’in (M.S. 185-253/254) inciller hakkında söylediği şu sözleri alıntılar: “İlk İncili . . . . Matta kaleme aldı. . . . . Bu İncili Yahudilikten gelen imanlılar için İbranice olarak yazdı.”5
İlk kilise tarihçilerinden biri olan Hieronymus (M.S. 347-420) şöyle der: “Vergi tahsildarıyken elçi seçilen, diğer adı da Levi olan Matta, Mesih hakkındaki İncili ilk olarak İbrani dili ve yazı karakteriyle, iman etmiş sünnetliler için Yahudiye’de kaleme almıştır”.6
Bundan başka Hieronymus Matta İncili'nin İbranice metninin 4./5. yüzyıla kadar Sezariye şehrinde din bilgini Pamfilos’un koleksiyonunda bulunduğunu belirtir.7
Matta Filistin’de yaşadı ve kaydını orada yazdı.8 Ne zaman yazdığı kesin olarak bilinmemekle birlikte onun incilinin M.S. 70 yılından önce tamamlandığı akla yakındır. Çünkü Matta, İsa'nın Yeruşalim şehrinin yıkılışı hakkında bildirdiği peygamberliği kaleme aldı fakat gerçekleşmesini anlatmadı. (Matta 5:35; 23:37, 38; 24:1, 2, 15, 16).
Bazı yorumcular Matta İncili'nin Yeruşalim'in yıkılışından sonra yazıldığını ispatlamak için Matta 22:7 ve 27:25'e değinirler.9 Fakat birinci ayet (22:7) İsa'nın bir örneklemesidir ve orada olmuş bir olaydan bahsedilmez. İkinci ayetin (27:25) Yeruşalim'in yıkılışıyla hiç ilgisi yoktur, burada İsa'nın ölümü söz konusudur.
M.S. onuncu yüzyıl sonrasına ait olan bazı el yazmalarının sonunda bulunan notlarda tarih olarak M.S. 41 yılı verilmektedir. Bu notlara göre Matta'nın raporu İsa'nın göğe gittiğinden 8 yıl sonra yazıldı.10
Matta İncili'nın tamamlanışını saptamak için kimlerin ne zaman bu incilden alıntıladığını tespit etmek yardımcı olacaktır. Matta'nın İncili'ni alıntıladığı en erken yazılardan birisi 16 bölümle yazılan Didakhe (oniki elçinin öğretisi) adlı kitaptır. Tarihçilere göre aşağı yukarı M.S. 100 yılında ya da biraz önce kaleme alındı fakat yazarı bilinmiyor. Başka eski yazarlar (İgnatius, Polikarp, Barnabas Mektubu, 1. Klemens Mektubu) Matta İncili'ni onayladılar. Matta, M.S. 100 yılın civarında Roma, İzmir ve Mısır gibi birbirlerinden uzak olan yerlerde okundu.
Elçi Petrus birinci mektubunda büyük ihtimalle İsa'nın Matta'da kayıtlı olan sözlerini (1. Pet 2:12 – Mat 5:16; 1. Pet 3:14 – Mat 5:10) alıntılamıştır. Öyleyse Matta, raporunu Petrus'un ölümünden önce (M.S. 65-67) yazmış olmalıdır.
İki Kaynak Teorisi
Din bilginlerinin ekseriyeti ilk önce Markos’un İncilinin yazılmış olması gerektiğini söylerler. Bunun nedeni, Markos İncili'nin içeriğinin Matta ve Luka'nın anlattıklarına benzer olmasıdır.11 Matta ve Luka, incillerini oluşturmak için Markos kitabının yanı sıra başka bir kaynak kullandığını varsayıyorlar. "Q" adlı başka bir kaynak belgeye atıfta bulunmaktadırlar (bu isim, Almanca “kaynak” anlamına gelen "Quelle" sözcüğünden gelir).12 Bu görüşü eleştiren din bilgini A. F. J. Klijn’e göre bu yaygın varsayım “İncil yazarlarını masal derleyicileri konumuna düşürdü.”
İki Kaynak Teorisi 2. ve 3. yüzyılda yaşamış olan tarihçilerin ifadelerini gözden kaçırmaktadır. Eski kilise Matta İncili'nin ilk incil olduğunu belirtir. Lyonlu İrenaeus (M.S. 180) Matta'nın "Petrus ve Pavlus'un Roma'da iyi haberi duyurdukları zaman" raporunu yazdığına işaret ediyor.13 Buna göre Matta eserini M.S. 65'ten önce yazdı.
Çoğunluğun görüşünü takip etmeyen bilginler eski yazarların tanık ifadelerinin hesaba katılması gerektiğini ileri sürerler.14 Lyonlu İrenaeus'un tarihlendirilmesi doğru ise Markos İncili Matta için bir kaynak değildi. Aralarındaki benzerlik Markos İncilini muhtemelen Matta İncili'ne dayandırdığından dolayıdır. Augustinus'un (M.S. 354-430) tahmin ettiği gibi Markos Matta İncili'nin kısaltılmış bir şeklini yazmak istedi.15 Ayrıca görgü tanığı Matta'nın kendi İncili olayları yaşamayan Markos'un raporuna dayandırdığını düşünmek mantıklı değildir.
İki Kaynak Teorisi çok tartışılır. Çünkü bu 'Q' belgesi bugün ortada yoktur ve aslında bunun bir zamanlar var olduğunu da hiç kimse kanıtlayamaz. Ayrıca Kilise Babaları da bu belgeden hiç söz etmediler. Bir Kutsal Kitap sözlüğünün söylediğine göre Markos İncili'nin ilk önce yazıldığı ve Matta ve Luka için kaynak görevi gördüğü kuramını destekleyen “kesin olarak savunulabilecek bir kanıt” yok.16
Markos'un bildirdiği her şeyin Matta ve Luka İncillerinde de yer aldığı doğru değildir. Markos’un İsa’nın hizmetiyle ilgili kaydında, Matta ve Luka’da bulunmayan 180’den fazla pasaj ve ilginç ayrıntılar bulunur.
İncillerin yazılışının sırası
<table> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>1. Origenes ve Eusebios'a göre ilk olarak Matta İncili yazıldı.</p> <p>Eusebios (M.S. 260/264-339/340), Origenes’in (M.S. 185-253/254) inciller hakkında söylediği şu sözleri alıntılar: “İlk incili . . . . Matta kaleme aldı. . . . . Bu incili Yahudilikten gelen imanlılar için İbranice olarak yazdı.“<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p> <p>2. Büyük ihtimalle Luka daha sonra İncilini yazdı.</p> <p>Elçilerin İşleri 24:27-27:1'de bulunan rapor bunu destekler. M.S. 58'de Porcius Festus Antonius Feliks'in Romalı vali olarak yerini aldığı düşünülür. A New Standard Bible Dictionary şunu yazar: „58 yılı onun [Festus'un] göreve başlaması söz konusudur.“ Bu yıl Encyclopædia Britannica'da da desteklenir: „İki kanıtın karşılaştırması, Feliks'in geri çağrılması ve Festus'un gelişinin 58 yılına düştüğü tahminine yol açar. Aziz Pavlus 56'da tutuklandıysa, Festus'un gelişinden sonra 58'da Sezarda temyiz ettiyse, gelecek yılın ilk yarısında Roma'ya geldiyse ve orada 2 yıl hapishanede kaldıysa, Elçilerin İşlerinde anlatılan zaman 61 yılının başlangıcında sona ermiş olmalı.“ (Elçilerin İşleri 27:1-28:1, 11-16, 30)<a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a></p> <p>Bundan anlaşılıyor ki Elçilerin İşleri kitabı M.S. 61'de yazıldı. Elçiler İşleri kitabının yazarı önce Luka İncili'nı yazdı (Luka 1:1; Elçilerin İşleri 1:1). Bu incilin yazılış tarihi M.S. 61'den önce olmalıydı. Luka 58 yılında Pavlus'la birlikte Roma'ya seyahat ettiği için ancak daha önce İsa'nın hayatının görgü şahitleriyle konuşabilmiştir (Luka 1:1-4). Bunun için Luka İncili'ni Pavlus'un iki yıl süren (M.S. 56-58) Sezariye'deki tutukluluğu esnasında yazdı.</p> <p>3. Yazılış tarihine göre Markos İncili büyük olasılıkla üçüncüsüydü.</p> <p>Eski tarihçilere göre (Romalı Klemens, Sezariyeli Eusebios, Hieronymus) Markos İncili Roma'da yazıldı. Pavlus’un Roma’daki ilk tutukluluğu sırasında (M.S. yaklaşık 60-61) Markos onun yanındaydı (Filimon 1, 24). Sonra M.S. 62 ile 64 arası bir dönemde Petrus’la birlikte Babil’de bulundu (1. Petrus 5:13). Pavlus muhtemelen MS 65’te yine Roma’da hapisteydi. Oradan Timoteos’a yazdığı bir mektupta Markos’u da yanında getirmesini istedi, “çünkü hizmetiyle bana çok yararı dokunuyor” dedi (2. Timoteus 1:8; 4:11). Markos'un o zaman ikinci kez Roma'ya gittiği tahmin edilir. İncilini oradayken yazdı.</p></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote">Eusebius: The Ecclesiastical History [Kilise Tarihi], VI, XXV, 3-6<a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote">Encyclopædia Britannica (baskı 1959), Cilt 3, s. 528<a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>Kartaca Konsili’nden önce hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait listelerden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur.
El yazmalarına gelince yazarlar ilk önce papirüs kullandılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanılmaya başladılar. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap el yazmalarını içerir.
Matta İncili Kutsal Kitap'ın erken kanon dizilerinde geçer:
| İsim | Yıl (M.S.) | |
|---|---|---|
| 1 | Muratori Fragmanı (İtalya) | 170 |
| 2 | İrenaeus (Anadolu) | 180 |
| 3 | İskenderiyeli Clemens | 190 |
| 4 | Tertullianus (Kuzey Afrika) | 207 |
| 5 | Origenes (İskenderiye) | 230 |
| 6 | Eusebios (Filistin) | 320 |
| 7 | Kudüslü Kyrillos | 348 |
| 8 | Cheltenham-Listesi (Kuzey Afrika) | 365 |
| 9 | Athanasios (İskenderiye) | 367 |
| 10 | Epiphanios (Filistin) | 368 |
| 11 | Nazianzoslu Gregorios (Anadolu) | 370 |
| 12 | Amphilokhios (Anadolu) | 370 |
| 13 | Philaster (İtalya) | 383 |
| 14 | Hieronymus (İtalya) | 394 |
| 15 | Augustinus (Kuzey Afrika) | 397 |
| 16 | Kartaca Konsili (Kuzey Afrika) | 397 |
<big>Kanon Dizileri</big>
Matta İncil'inin bazı ayetleri eski Yunanca papirüs el yazmalarında bulunur.
| Simge | İsim | Tarih (M.S.) | Bulundukları Yer | İçerik |
|---|---|---|---|---|
| 𝔓<sup>1</sup> | P. Oxy. 2 | 3. yüzyıl | Philadelphia (ABD) | Matta 1:1-9, 12, 14-20 |
| 𝔓<sup>19</sup> | P. Oxy. 1170 | 4. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 10:32-40; 10:41 - 11:5 |
| 𝔓<sup>21</sup> | P. Oxy. 1227 | 4. yüzyıl | Allentown (ABD) | Matta 12:24-26; 12:32-33 |
| 𝔓<sup>25</sup> | 4. yüzyıl | Berlin (Almanya) | Matta 18:32-34; 19:1-3, 5-7, 9, 10 | |
| 𝔓<sup>35</sup> | 5. yüzyıl | Floransa (İtalya) | Matta 25:12-15; 25:20-23 | |
| 𝔓<sup>37</sup> | Michigan 1570 | 3./4. yüzyıl | Ann Arbor (ABD) | Matta 26:19-52 |
| 𝔓<sup>45</sup> | Chester Beatty I | 3. yüzyıl | Dublin (İrlanda), Viyana (Avusturya) | Matta 20:24-32; 21:13-19 |
| 𝔓<sup>53</sup> | 3. yüzyıl | Ann Arbor (ABD) | Matta 26:29-40 | |
| 𝔓<sup>62</sup> | 4. yüzyıl | Oslo (Norveç) | Matta 11:25-30 | |
| 𝔓<sup>64</sup> = 𝔓<sup>67</sup> | 4. yüzyıl | Oxford (İngiltere), Barcelona (İspanya) | Matta 3:9, 15; 5:20-22, 25-28; 26:7, 8, 10, 14, 15, 22, 23, 31-33 | |
| 𝔓<sup>70</sup> | P. Oxy. 2384, - | 3. yüzyıl | Oxford (İngiltere), Floransa (İtalya) | Matta 11:26, 27; 12:4, 5 Matta 2:13-16; 2:22 – 3:1; 24:3-6, 12-15 |
| 𝔓<sup>71</sup> | P. Oxy. 2385 | 4. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 19:10, 11, 17, 18 |
| 𝔓<sup>73</sup> | Pap. Bodmer L | 7. yüzyıl | Cologny (İsviçre) | Matta 25:43; 26:2, 3 |
| 𝔓<sup>77</sup> | P. Oxy. 2683 ve 4405 | 2. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 23:30-39 |
| 𝔓<sup>83</sup> | 6. yüzyıl | Leuven (Belçika) | Matta 20:23-25, 30, 31; 23:39 – 24:1, 6 | |
| 𝔓<sup>86</sup> | 4. yüzyıl | Kolonya (Almanya) | Matta 5:13-16, 22-25 | |
| 𝔓<sup>96</sup> | 6. yüzyıl | Viyana (Avusturya) | Matta 3:10-12 | |
| 𝔓<sup>101</sup> | P. Oxy. 4401 | 3. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 3:10-12, 16 – 4:3 |
| 𝔓<sup>102</sup> | P. Oxy. 4402 | 3. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 4:11, 12, 22, 23 |
| 𝔓<sup>103</sup> | P. Oxy. 4403 | 2. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 13:55, 56 – 14:3-5 |
| 𝔓<sup>104</sup> | P. Oxy. 4404 | 2. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 21:34-37, 43-45? |
| 𝔓<sup>105</sup> | P. Oxy. 4406 | 5. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 27:62-64; 28:2-5 |
| 𝔓<sup>110</sup> | P. Oxy. 4494 | 4. yüzyıl | Oxford (İngiltere) | Matta 10:13-15, 25-27 |
Papirüs El Yazmaları
Matta İncili'nin tümü de bazı meşhur Vellum ve deri el yazmalarında bulunur.
| Simge | İsim | Tarih (M.S.) | Dil | Bulundukları Yer | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | א | Kodeks Sinaiticus | 4. yüzyıl | Yunanca | Londra (İngiltere) |
| 2 | A | Kodeks Alexandrinus | 5. yüzyıl | Yunanca | Londra (İngiltere) |
| 3 | B | Kodeks Vatikanus 1209 | 4. yüzyıl | Yunanca | Vatikan Kütüphanesi |
| 4 | C | Kodeks Ephraemi Syri rescriptus | 5. yüzyıl | Yunanca | Paris (Fransa) |
| 5 | D<sup>ea</sup> | Kodeks Bezae Cantabrigiensis | 5. yüzyıl | Yunanca / Latince | Cambridge (İngiltere) |
Vellum ve Deri El Yazmaları
Kutsal Kitap'ın bölümlere ve ayetlere bölünmesi orijinal yazarlara geri dönmez, fakat yüzyıllar sonra yararlılık nedenleriyle tanıtıldı. Masoretler, İbranice Kutsal Yazıları ayetlere ayırdı. Daha sonra 13. yüzyılda bölümler eklendi. 1553'te, Robert Estienne'in Fransızca Kutsal Kitap'ı nihayet mevcut bölüm ve ayet bölümüyle birlikte ilk tam Kutsal Kitap olarak basıldı. Ayrıca bu bölümler, Matta'nın bölümleri'dir.
Matta, mantıklı bir şekilde İsa'nın soyağacıyla başlar, çünkü İbrahim ve Davut'un mirasçısı olarak yasal hakkını kanıtlamak ister (1:1-17). Bu, Yahudi okuyucunun dikkatini çekiyor. Ardından, Meryem’in mucizevi şekilde hamile kaldığını, Beytlehem'deki doğumu, astrologların ziyareti, Beytlehem'de iki yaş ve altındaki tüm erkek çocukların öldürülmesi, Yusuf ve Meryem'in küçük İsa ile Mısır'a kaçması hakkındaki raporu takip eder. Sonra dönüp Nasıra'da yerleşiyorlar (1:18-2:23). Matta, İsa'nın önceden bildirilen Mesih olduğunu kanıtlamak için peygamberliklerin gerçekleşmesine dikkat çekmeye dikkat ediyor (Matta 1:23—İşaya 7:14; Matta 2:1-6—Mika 5:2; Matta 2:13-18—Hoşea 11:1 ve Yeremya 31:15).
Matta şimdi raporunda neredeyse 30 yıl atlıyor. Vaftizci Yahya Yahudiye çölünde şöyle vaaz verir: "Tövbe edin, çünkü göklerin krallığı yaklaşıyor." (3:2). Ürdün'de pişmanlık duyan Yahudileri vaftiz eder ve Ferisiler ile Sadukileri Tanrı'nın yaklaşmakta olan cezası konusunda uyarır. İsa Celile'den gelir ve vaftiz edilir. Hemen Tanrı'nın Ruhu onun üzerine iner ve gökten gelen bir ses şöyle der: "Bu, sevgili oğlum, ondan memnunum" (3:17). Kırk günlük bir oruçtan sonra İblis Şeytan onu üç kez ayartmaya çalışır. Üç kez Tanrı'nın Sözünden alıntı yaparak Şeytan'ı reddeder ve sonunda şöyle der: “Çekil git, Şeytan! Çünkü, ‘Tanrın Yehova’ya tapınacak ve yalnız O’na ibadet edeceksin’ diye yazılmıştır.” (4:10 - Kanunun Tekrarı 10:20).
"Tövbe edin, çünkü göklerin krallığı yaklaşıyor." Bu sözler İsa tarafından Celile’de duyurulmaktadır. Dört balıkçıdan “insan avcıları” olmak için ağlarını bırakıp onu takip etmelerini ister. Onlarla birlikte “İsa bütün Celile’yi dolaşıp, onların havralarında Tanrı’nın sözünü öğretiyor, krallığın iyi haberini duyuruyor ve halk arasında her türlü hastalık ve illeti iyileştiriyordu.” (4:19, 23).
Gittikçe daha fazla insan İsa'nın peşinden gitti ve böylece o bir dağa çıktı, oturdu ve öğrencilerine öğretmeye başladı. Bu etkileyici konuşmasının başında mutluluklarla ilgili dokuz nokta sıralar: Ruhi ihtiyacının farkında olanları, yaslıları, yumuşak başlıları, doğruluğa aç ve susamış olanları, merhametlileri, temiz yüreklileri, barışçı kişileri, doğruluk yolunda zulüm görenleri, kınama ve yalanlara maruz kalanları mutlu sayar. Öğrencilerini "yerin tuzu" ve "dünyanın ışığı" olarak tanımlıyor ve doğruluğun ne olduğunu açıklıyor. Kuralcı Yazıcılar ve Ferisilerden çok farklı olmaları gerektiğini söyler. "Göklerdeki Babanız kusursuz olduğu gibi siz de kusursuz olun” der (5:12-14, 48).
İsa ikiyüzlü hediyelere ve dualara karşı uyarır ve öğrencilerine dua etmeyi öğretir. Babasının adının kutsallaştırılması, krallığının gelişi ve günlük geçim kaynakları için dua etsinler (6:1-13). Vaaz boyunca İsa krallığı ön plana çıkarır. Takipçilerini maddi zenginlik konusunda endişelenmemeleri veya sadece bunun için çalışmaları konusunda uyarır, çünkü gökteki Baba gerçek ihtiyaçlarını bilir (6:24-34).
İsa, insanlar arası ilişkiler konusunda şu tavsiyede bulunuyor: "O halde, insanların size nasıl davranmasını istiyorsanız, siz de onlara öyle davranın." (7:12). Çok azı, Tanrı'nın iradesini yapanlar yaşam yolunu bulacaklardır. Kanunsuzluk yapanlar meyveleri ile tanınacak ve reddedilecektir. İsa'nın sözlerini dinleyen kalabalık "onun öğretme tarzına hayret ediyor" çünkü "onlara Tanrı’nın sözünü kendi yazıcıları gibi değil, yetki sahibi biri gibi öğretiyordu.” (7:24-29).
İsa, cüzamlıları, felçli olanları ve başka hastaları iyileştirerek birçok mucize yaratır. Fırtınayı yatıştırmasından da görülebileceği gibi, rüzgâr ve dalgalar üzerinde bile gücü vardır (8:23-27); ayrıca ölümden bir kız diriltiyor (9:23-25). İsa kalabalığa büyük bir şefkat duyuyor, çünkü onların dövüldüğünü ve "çobanı olmayan koyunlar gibi" itildiklerini görüyor (9:36).
İsa on iki elçiyi seçer ve onlara bir görev verir. Onlara işin nasıl yapılacağına dair özel talimatlar verir ve insanlarla konuşmaları gereken ana konusunu vurgular: Tanrı'nın krallığı (10:7). "Bedavaya aldınız, bedavaya verin" diyor (10:8). Görevlendirildikleri şehirlerde öğretmek ve vaaz vermek için yola çıktılar. İsa, Vaftizci Yahya'yı kendisinden önce gönderilen haberci, vadedilen "İlya" olarak tanıtıyor (Malaki 4:5, 6), ancak "bu nesil" ne Yahya'yı ne de İnsanoğlu olan onu kabul eder (11:14, 16). Ferisiler, Sebt sorusuyla bağlantılı olarak İsa'da bir hata bulmaya çalışıyorlar, ancak İsa onların suçlamalarını çürütüyor ve ikiyüzlülüğünü şiddetle kınar (12:34).
İsa'nın insanlara verdiği öğretim onları ferahlatır. Ekinci benzetmesini açıkladıktan sonra (13:1-9), onlara daha fazla benzetme anlatır: tarladaki buğday ve delice (13:24-30), hardal tohumu (13:31, 32), maya (13:33), saklı hazine (13:44), çok değerli inci (13:45) ve balıkları toplayan bir ağ (13:47-50); hepsinde "Göklerin Krallığı" ile ilgili bir şey anlatılıyor.
İsa, Vaftizci Yahya'nın başının kesilmesinden derinden etkilenmiştir (14:3-11). Mucizevi bir şekilde 5.000'den fazla insanı besliyor (14:15-21); denizde yürüyor (14:25); gelenek uğruna Tanrı'nın buyruğunu çiğneyen Ferisilerin eleştirisini reddeder (15:3-9); "topal, sakat, kör, dilsiz ve daha pek çok kişiyi" iyileştiriyor (15:30).
Sonra İsa ölümünden ve dirilişinden bahsetmeye başladı (16:21). İsa ve öğrencileri Kefernahum'dayken Petrus, "Kardeşimi kaç kez affetmeliyim?" diye soruyor. İsa, "Size yedi kereye kadar değil, yetmiş yedi kereye kadar söylüyorum" diye cevap veriyor (18:21). Bağışlamanın önemini vurgulamak için köle benzetmesini anlatır. Bir efendi bir kölenin 60 milyon dinarlık borcunu bağışladı. Fakat bu köle daha sonra bir köle arkadaşını sadece 100 dinarlık bir borç nedeniyle hapse attırdı. Bunun üzerine acımasız köle de hapishane gardiyanlarına teslim edildi. İsa şu sonuca varıyor: "Her biriniz kardeşinizi gönülden affetmezseniz, gökteki Babam da size aynı şekilde davranacaktır" (18:23-35).
Yazıcılar ve Ferisiler, İsa'nın hizmetine kızdıkları için boşanma davasıyla ilgili olarak onu tuzağa düşürmek istiyorlar ama başarısız oluyorlar. İsa, boşanmanın Kutsal Kitap'taki tek nedeninin fuhuş olduğunu gösteriyor (19:3-9). İşçilerin ve dinarının örneğini verdikten sonra İsa, tekrar ölümü ve dirilişi hakkında konuşuyor (20:17-19). Diyor ki: "İnsanoğlu da başkalarından hizmet kabul etmeye değil, kendisi hizmet etmeye ve birçokları için canını fidye olarak vermeye geldi." (20:28).
İsa'nın yeryüzündeki hayatının son haftasında bir eşeğe binerek bir kral gibi Yeruşalim'e giriyor (21:4, 5). Sonra mabedi satıcılardan temizliyor. Düşmanlarının nefreti, onlara şöyle dediğinde artar: "Vergi tahsildarları ve fahişeler, sizden önce Tanrı'nın krallığına girecekler" (21:31). Ferisilerin vergilerle ilgili sorularını akıllıca yanıtlar: "Sezar’a ait olanı Sezar’a, fakat Tanrı’ya ait olanı Tanrı’ya ödeyin." (22:21). Yine Ferisiler ona kanunla ilgili bir soruyla geliyorlar ve İsa onlara en büyük emrin her şeyden önce Tanrı'yı sevmek ve ikincisinin komşunu kendin gibi sevmek olduğunu açıkladı (22:37-39). İsa tapınaktaki kalabalığa konuştuğunda, yazıcıları ve Ferisileri yine en katı şekilde kınadı. Beyaz badanalı mezarlara benziyorlar, dıştan güzel ama içi tamamen çürümüş ve kötü. Sonuç olarak, İsa Yeruşalim hakkında şu hükmü bildiriyor: "Eviniz size ıssız bırakılmıştır" (23:38). Tapınaktan ayrıldığında, onun yıkılacağını söylüyor. Zeytin Dağı'nda öğrencileri, tekrar gelişinin ve dünyanın sonunun işareti konusunda onu sorgular. Yanıt olarak, İsa bir savaş zamanına işaret ediyor - 'ulusa karşı ulus ve krallığa karşı krallık' - gıda kıtlığı, depremler, artan kanunsuzluk, dünya çapında 'krallığın bu iyi haberinin' vaaz edilmesini önceden bildiriyor (24:3, 7, 14).
İsa, Yahudilerin Fısıh bayramını kutlamasından sonra sadık elçileriyle Rabbin Akşam Yemeği adlandırılan kutlamayı yürürlüğe koydu (26:20-30). Sonra, İsa'nın içinde dua ettiği Getsemani bahçesine gidiyorlar. Yahuda oraya silahlı bir kalabalıkla gelir ve ikiyüzlü bir öpücükle İsa'ya ihanet eder (26:48-50). İsa başkâhine getirilir ve yüksek kâhinler ve tüm Sanhedrin, İsa aleyhine tanıklık edecek sahte tanıklar arar (26:57-61). İsa'nın önceden bildirdiği gibi, Petrus İsa'nın bir takipçisi olarak tanındığında onu inkar eder (26:69-75). Yahuda ihanetinden dolayı pişmanlık duyar ve aldığı parayı tapınağa atar; oradan kendini asmak için uzaklaşır (27:3-5).
Sabahleyin İsa, Roma valisi Pilatus'un huzuruna çıkarılır. Kâhinlerin kışkırttığı kalabalık “Direğe gerilsin!” bağırdılar (27:22). Pilatus İsa'yı askerlere teslim ediyor, sonra kendisini Golgota’ya götürürler ve onu iki soyguncu arasında direğe geriyorlar. Başına "Yahudilerin Kralı İsa Budur" yazılı bir yafta asarlar (27:37, 38). Saatler süren ızdıraptan sonra İsa nihayet öğleden sonra saat üç civarında ölür ve ardından Arimatea'lı Yusuf'a ait olan yeni mezara yerleştirilir (27:57-60).
Haftanın ilk gününün erken saatlerinde Mecdelli Meryem ve “diğer Meryem” mezara gelir ve bir melek İsa'nın dirilişini ilan ediyor (28:1-5). Biraz sonra İsa kendisi onlara görünür. Fakat düşmanlar, mezarlıkta nöbet tutan askerlere "Öğrencileri gece biz uyurken gelip onu çaldılar" demek için rüşvet vererek dirilişini örtmeye çalışırlar (28:13). Celile'de diriltilmiş olan İsa öğrencilerine şu talimatı veriyor: "Siz gidin bütün milletlerden insanları öğrencim olarak yetiştirin; onları Babanın, Oğlun ve kutsal ruhun adıyla vaftiz edin. Size emrettiğim her şeye uymalarını onlara öğretin. Ben bu ortamın sonuna kadar, her zaman sizin yanınızda olacağım.” (28:19, 20).
Orijinal kaynak: matta incili. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words ↩
The Ante-Nicene Fathers, Coxe, Cilt 1, s. 151-155 ↩
Udo Schnelle: Einleitung in das Neue Testament, Göttingen 2013, S. 288 ↩
McClintock and Strong’s Cyclopedia, 1981 baskısı, Cilt V, sayfa 895 ↩
Eusebios: The Ecclesiastical History [Kilise Tarihi], VI, XXV, 3-6 ↩
Hieronymus: De viris inlustribus [Ünlü Adamlar Üzerine], III. Bölüm ↩
Gerhard Maier: Matthäus Kapitel 1–14. Witten 2015, S. 24 f. ↩
Matthias Konradt: Das Evangelium nach Matthäus. Göttingen 2015, S. 23 ↩
Watch Tower Bible and Tract Society: Insight on the Sciptures, 2018, Cilt 1, s. 352 ↩
Peter Fiedler: Das Matthäusevangelium, Stuttgart 2006, S. 19 ↩
Ulrich Luz: Das Evangelium nach Matthäus (Mt 1–7), Neukirchen-Vluyn, 4. Auflage 1997, S. 28 ↩
Gerhard Maier: Matthäus Kapitel 1–14. Witten 2015, S. 18 f. ↩
Gerhard Maier: Matthäus Bölüm 1–14. Witten 2015, s. 18 ↩
Gerhard Maier: Matthäus Kapitel 1–14. Witten 2015, S. 20 f. ↩
The Anchor Bible Dictionary ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page